Leis Científicas.

Nesta ocasión falaremos dun problema filosófico que se refire a algo que para a ciencia cumpre un papel central e é unha das súas nocións máis características: as leis científicas. Falaremos das leis da natureza para circunscribir o suscito a un plano onde as teorías son máis sólidas, ou máis elaboradas, pero o mesmo pode aplicarse ás leis sociais, si é que existen. Existe unha ambigüedad, ou un dobre aspecto, respecto de que se quere dicir cando se di "leis", que consiste en que unha lei natural pode ser entendida como un enunciado descriptivo ou como unha entidade responsable da ocorrencia de fenómenos regulares. No segundo caso alúdese ao papel "rector" das leis respecto de certos feitos que ocorren sempre de certo modo; no segundo alúdese a unha descrición, ás veces desa entidade. A análise desta cuestión relaciónase co problema do realismo científico: as entidades e propiedades non observables -"teóricas"- que postulan as teorías científicas (átomo, gravidade, electromagnetismo, peso atómico, etc.) teñen existencia ou son meras palabras que cumpren un papel nunha teoría que funciona porque "salva os fenómenos" ou resulta "empíricamente adecuada"? Quen negan que existen as entidades teóricas asumen unha postura instrumentalista ou non realista. Para o caso das leis, un filósofo da ciencia non realista poderá dicir que as afirmacións que predican algo de entidades teóricas non son verdadeiras nin falsas, pois non falan de nada, ou ben que son falsas. Pero nunca entenderá que as leis da natureza son algo que causa fenómenos observables. Os realistas, en cambio, falarán das leis como entidades. Usamos a palabra "lei" polo seu uso difundido, pero o mesmo vale para "constantes", "principios" e outras regularidades postuladas polas actuais teorías das ciencias naturais. Pero iso implica que si se fala de "a equivalencia de masa e enerxía", por exemplo, póidase facer alusión a dúas cousas diferentes, unha de carácter epistemológico e outra de carácter metafísico: o enunciado -corroborado ou confirmado- que escribimos entre paréntesis, como parte dunha teoría, ou certa característica da realidade que fai que os eventos particulares compórtense ou ocorran dun certo modo. Desde o punto de vista metafísico as leis ou regularidades do mundo cumpren un papel causal ou productor das regularidades que non presentan excepcións: a velocidade da luz en cada caso particular en que presenta a mesma velocidade son os fenómenos producidos polo feito de que a velocidade da luz é constante; cada caso de obxecto que soltamos e cae ao piso é producido pola lei de gravidade (entendida como entidade, estrutura, relación ou propiedade metafísica diferente dos casos particulares), cada caso nun sistema onde a masa é equivalente á enerxía é producido por unha característica do mundo que xera esa regularidad etc. Non é difícil atopar escritos sobre a ciencia onde se alude ás leis afirmando que son "responsables" ou "causa" ou "productoras" de fenómenos regulares, os seus casos ou instancias manifestas e ao mesmo tempo dise que están confirmadas ou que explican os seus casos ejemplificadores. Pero unha lei ou entidade metafísica non pode estar confirmada porque a confirmación é un término epistemológico que se refire ao estatus cognitivo de certos enunciados, o mesmo que a explicación, que se refire a dar razóns, non a producir ou facer que algo ocorra. Os argumentos poden explicar, pero non as cousas. Conversamente, si fálase dunha lei ou un principio ou unha ecuación como un enunciado descriptivo, non ten sentido dicir que produce os casos regulares, ou que se manifesta" nas súas instancias ou cousas similares, pois estas expresións só poden ter sentido respecto de entidades e propiedades reais. De maneira que haberá que aclarar e pensar ben que queremos dicir porque estas dúas cousas adoitan confundirse con frecuencia pero de ningún modo son o mesmo.